Opowieść o Władysławie Gurgaczu SJ

Klub Inteligencji Katolickiej w Toruniu zorganizował 25 maja 2022 r. spotkanie z dr. Krzysztofem Doroszem SJ, jezuitą, literatem i dyrektorem Archiwum Prowincji Wielkopolsko-Mazowieckiej Towarzystwa Jezusowego w Warszawie. Tematem wykładu była postać Władysława Gurgacza SJ (1914-1949), jezuity, artysty-malarza, kapelana żołnierzy wyklętych oraz ofiary reżimu komunistycznego. Ojciec Dorosz w barwny i przystępny sposób przedstawił biografię zakonnika na tle epoki i historii polskich jezuitów. Wykład wzbogaciła obszerna prezentacja zawierająca unikalne fotografie rodzinne Władysława Gurgacza SJ, zdjęcia ukazujące kolejne miejsca jego formacji i prace malarskie zakonnika.

Przypomnijmy, że Władysław Gurgacz SJ ps. „Sem” urodził się 2 kwietnia 1914 r. Pochodził z rodziny chłopskiej. Mając 17 lat wstąpił do nowicjatu jezuitów w Starej Wsi koło Brzozowa. Naukę kontynuował w Pińsku, Krakowie i Warszawie. Od 1931 r. prowadził dziennik duchowy, w którym notował swoje przemyślenia, przeżycia i rozterki. Dokument ten zachował dla potomności jego przyjaciel – Stanisław Szymański SJ. Materiały te zostały w 2020 r. wydane w formie krytycznej edycji źródłowej zatytułowanej „Refleksje”. Książka ukazała się przy współpracy dr. Krzysztofa Dorosza SJ.

Pasją kapelana żołnierzy wyklętych  było malarstwo. Pozostawił po sobie kilkanaście obrazów, przede wszystkim o tematyce religijnej. Święcenia kapłańskie przyjął na Jasnej Górze w 1942 r. W latach 1945-1947 był kapelanem szpitala w Gorlicach. Później, przez rok, posługiwał u sióstr służebniczek w Krynicy. W 1948 r. postanowił przyłączyć się do Polskiej Podziemnej Armii Niepodległościowej. Jako kapelan objął  duchową opieką niewielki oddział. Niestety, z powodu braków środków umożliwiających działalność, organizacja przeprowadziła niefortunną akcję rabunkową w Krakowie. W jej wyniku pojmano większość członków organizacji, w tym Władysława Gurgacza SJ. Władze komunistyczne przeprowadziły pokazowy proces, a sprawa kapelana żołnierzy wyklętych stała się pretekstem do nasilenia walki z Kościołem. Władysław Gurgacz SJ został stracony przez strzał w tył głowy 14 września 1949 r. Został potajemnie pochowany na Cmentarzu Rakowickim w Krakowie. Mimo, że został zrehabilitowany już w 1992 r., jego uroczysty pogrzeb odbył się dopiero po identyfikacji szczątków 14 września 2021 r.

Pytania publiczności dotyczyły trudnej sytuacji zakonnika, którego przywiązanie do ukrywających się żołnierzy, naraziły na dymisję (wydalenie) z zakonu. Nie ma pewności, że Władysław Gurgacz kiedykolwiek ją otrzymał, więc od strony formalno-prawnej, nie została mu skutecznie doręczona. Czego możemy być pewni? Bezinteresownej troski o młodych żołnierzy, codziennego towarzyszenia i oddanej duchowej posługi.

„W ciągłej przykładu i słowa postaci

Rozdawaj siebie samego, twej braci!

Mnóż ty się jeden przez czyny żyjące

A będą z ciebie jednego – tysiące!”

Przywołany przez prelegenta cytat z młodzieńczej lektury Gurgacza, pochodzący z poematu Zygmunta Krasińskiego „Resurrecturis”, wydaje się znaczący dla rysu jego postaci oraz całej życiowej drogi. Zainteresowanych pogłębieniem duchowego portretu kapelana żołnierzy wyklętych odsyłam do lektury książki „Refleksje”.

Zuzanna Cymańska